Heilige(n) in Lunteren

Als protestant, en opgevoed in de Gereformeerde leer, begeef ik mij misschien wel op glad ijs als ik iets schrijf over heiligen. Toch waag ik mij eraan omdat ik elke keer, als ik over de Kerkhoflaan rijd, het beeld van St. Antonius mis. Zijn verdwijning heeft niets te maken met de beeldenstorm die tussen augustus en oktober 1566 plaatsvond. In die tijd werd er met hard hand een bezem gehaald door vele godshuizen in de Lage Landen. Die beelden werden, door hen die de nieuwe leer waren toegedaan, verwijderd omdat men een einde wilde maken aan allerlei misstanden in Rooms Katholieke Kerk van die dagen. Dat leverde, met name boven de rivieren, wat kale ‘preekschuren’ op. Voor allerlei versieringen was geen plaats meer. Bijzondere muur- of plafondschilderingen verdwenen onder een dikke laag kalk. De nadruk kwam te liggen op de lezing en verkondiging van het Woord.

De grote ontdekking van de Reformatie was dat een mens alleen door het geloof rechtvaardig voor God is. Die ontdekking was (en is!) een enorme bevrijding voor allen die zich, ondanks alle vrome inspanningen, nooit goed genoeg achten om in Gods nabijheid te verkeren. Een schaduwzijde van deze ontdekking was wel dat aan het doen van ‘goede werken’ een verdacht luchtje kwam te zitten, want we worden niet door de werken zalig maar alleen door Gods genade.

Ik denk niet dat onze Rooms Katholieke broeders en zusters, deze alles bepalende genade, zullen tegenspreken maar ze zullen ons wellicht wel toevoegen dat we met het verwijderen van de beelden wel de goede werken van de heiligen uit het oog zijn verloren. Die beelden hebben, net zoals de iconen, een functie. Die beelden van heilige mannen en vrouwen verwijzen ons naar dat wat ze deden. Ze roepen ons op om de enige God – Vader, Zoon en Heilige  Geest  -, te vertrouwen en lief te hebben met heel ons hart, met heel onze ziel, in heel ons denken  en met al onze krachten (Matth. 22:37), en dat wij ons van de wereld afkeren, onze oude natuur  doden en in een nieuw, godvrezend leven wandelen (Tit. 2:12). Deze radicale toewijding zien we terug in het leven van hen die als heiligen zijn gebeeldhouwd.